Donderdag 26 september 2019. Ik bezoek de netwerkdag ‘Taal in het basisonderwijs’ van het Landelijk Netwerk Taal (SLO), met als thema: lezen! Heerlijk om tussen de taalcoördindatoren, leerkrachten, bibliotheekmedewerkers, kinderboekenliefhebbers en andere taalmensen ondergedompeld te worden in de nieuwste informatie en inzichten op het gebied van taal, (begrijpend) leesonderwijs, leesbevordering en jeugdliteratuur(educatie).

Zodra tijdens de dagopening de hashtag van de dag (#LNTlezen) bekend wordt gemaakt, graai ik mijn telefoon uit mijn tas en begin ik enthousiast te twitteren. Want: het is leuk om vakgenoten die er niet bij zijn toch op de hoogte te houden, het is leuk om zelf weer zichtbaar te zijn vanaf mijn professionele Twitter-account (Hallo! Ik ben terug!) én het is leuk om na maanden afwezigheid de lol van Twitter te herontdekken.

Maar helaas, mijn chemobrein gooit roet in het eten. Al halverwege de eerste tweet merk ik dat het niet gaat: luisteren, kijken, informatie verwerken én informatie delen tegelijk. Ik besluit om ouderwets met de pen aantekeningen te maken en het twitteren uit te stellen tot de avond. Ik kondig alvast de twittersamenvatting aan en geniet van de dag. Maar ‘s avonds is de energie toch echt op. Morgen dan! Of zaterdag! Of nee, zondag, dan gaat het toch de hele dag regenen.

En nu is het zondag, staan alle tweets keurig uitgetypt op een rijtje, inclusies hashtags en doorklik-linkjes, en zit ik klaar om het Twitterbombardement over jullie uit te storten. Maar ineens bedenk ik iets beters: het twitterblog. Dat scheelt een hoop knip- en plakwerk, en waarschijnlijk ook een hoop mensen die me ontvolgen wegens ‘overkill aan tweets’. Dus bij deze: de beloofde Twitter-samenvatting, maar dan in overzichtelijke vorm:

Inleiding

• Afgelopen donderdag bezocht ik de netwerkdag van het Landelijk Netwerk Taal (@SLO_NL), met als thema: #lezen! Daarna was ik te moe voor de beloofde twitter-samenvatting. Hierbij alsnog het twitterbombardement, in héél veel tweets. #LNTlezen
• De conceptvoorstellen van #Curriculum.nu zijn klaar! Ze worden op 10 oktober aangeboden aan de minister en zijn dan ook in te zien op curriculum.nu. In de voorstellen van het team Nederlands is ook aandacht voor #leesmotivatie en literaire competentie, vanaf groep 1. #LNTlezen
• Na goedkeuring zullen de voorstellen worden in de komende twee jaar uitgewerkt tot nieuwe kerndoelen. Maar leerkrachten kunnen zich er nu natuurlijk al door laten inspireren! #LNTlezen #curriculum.nu
• Tip van het Landelijk Netwerk Taal: de vernieuwde website lezeninhetvmbo.nl, een initiatief van @SLO_NL en @stichtinglezen. Ook inspirerend voor het basisonderwijs! #LNTlezen
• Recente publicaties over lezen (1): ‘Sleutels voor effectief begrijpend lezen’ #LNTlezen
• Recente publicaties over lezen (2): ‘Lees! Een oproep tot een leesoffensief’ #LNTlezen
• Recente publicaties over lezen (3): ‘Effectief onderwijs in begrijpend lezen’ #LNTlezen
• Recente publicaties over lezen (4): ‘De vele kanten van leesbegrip’ #LNTlezen

Plenaire lezing: Iris VanSteeland – Beter en graag lezen voor elke leerling: naar een duurzaam leesbeleid op school

• Iris VanSteelandt spreekt over ‘Beter en graag lezen voor elke leerling: naar een duurzaam #leesbeleid op school’ en begint met het gedicht ‘Boekje open’ van @tedvanlieshout. Hoe ga ik open als een boek? #LNTlezen
• Wie ben ik als lezer? (vormen, voorkeuren, rollen, genres, media, doelen, acties) Iris VanSteelandt: ‘Voor iedereen is er leesmateriaal dat deuren opent.’ #LNTlezen
• Iris VanSteelandt: ‘Het gaat om de samenhang tussen GRAAG lezen (= leesmotivatie), GOED lezen (= leesvaardigheid) en BETROKKEN lezen (= leesgedrag)’. #LNTlezen
• Iris VanSteelandt: ‘Het gaat niet per sé om véél lezen. Juist het betrokken/geëngageerd lezen is belangrijk.’ #LNTlezen
• De Taalraad benoemt vijf kernthema’s: 1) Werk vanuit urgentiebesef, 2) Werk met een taal-/leesbeleid, 3) Werk met een effectieve vakdidactiek, 4) Werk aan leesmotivatie en 5) Geef formatieve feedback. #LNTlezen
• Iris VanSteelandt refereert aan de zes bouwstenen van #leesbeleid: structureel, doelgericht, strategisch, in dialoog, schoolspecifiek en samenhangend (Van den Branden, 2010). Klik hier voor meer info. #LNTlezen
• Checklists voor bijvoorbeeld #leesplezierbeleid en #leesbevordering zijn te vinden op leesplan.nl en www.iedereenleest.be. #LNTlezen
• Naar een duurzaam #leesbeleid – stap 1: ‘Breng de beginsituatie in kaart op verschillende niveaus (leerling-klas-school). Maak een #leesfoto van de school.’ (Iris VanSteelandt) #LNTlezen #leesbevordering
• Leuk idee: laat iedereen op school (leerkrachten, leerlingen, directie, schoonmakers, …) een #leesfoto van zichzelf maken. Hang die foto’s door de hele school op en voeg quotes en boekentips toe. Zo laat je zien dat de school lezen belangrijk vindt én dat iedereen in het lezen zichzelf mag en kan zijn. (Iris VanSteelandt) #LNTlezen #leesbevordering #leesbeleid
• Naar een duurzaam #leesbeleid – stap 2: ‘Formuleer een missie/visie op #lezen op jouw school.’ (Iris VanSteelandt) #LNTlezen #leesbevordering
• Naar een duurzaam #leesbeleid – stap 3: ‘Formuleer doelen op korte en lange termijn op verschillende niveaus (leerling-klas-school).’ (Iris VanSteelandt) #LNTlezen #leesbeleid #leesbevordering
• Voorbeeld van een doel op schoolniveau: Wij maken van onze school een visueel inspirerende #leesomgeving. #LNTlezen #leesbevordering
• Idee: hang leestips in de toiletten op school (toevoeging van mijzelf: of op kantoor). Het werkt echt! (Iris VanSteelandt) #LNTlezen #leesbevordering #leesbeleid
• Naar een duurzaam #leesbeleid – stap 4: ‘Koppel acties aan de doelen.’ (Iris VanSteelandt) #LNTlezen #leesbevordering
• Voorbeeld van een actie op klasniveau: ontwerp een #leescircuit met allerlei leesactiviteiten. Laat kinderen ook activiteiten voor elkaar bedenken. (Iris VanSteelandt) #LNTlezen #leesbevordering #leesbeleid
• Naar een duurzaam #leesbeleid – stap 5: ‘Monitor acties en stuur waar nodig bij.’ (Iris VanSteelandt) #LNTlezen #leesbevordering
• Naar een duurzaam #leesbeleid – stap 6: ‘Beleef en vier succeservaringen! … en doe het opnieuw (Iris VanSteelandt) #LNTlezen #leesbevordering
• Tip: geef elkaar (en ook de kinderen in je klas) eens een gedicht cadeau. Bijvoorbeeld een aanmoedigingsgedicht uit de bundel ‘Ik juich voor jou’ van @edwardvdvendel. (Iris VanSteelandt) #LNTlezen #leesbevordering

Workshop 1: Close reading, dieper duiken in een tekst!

• Workshop: ‘Close reading, dieper duiken in een tekst!’ Drie taalcoördinatoren van Basisschool De Regenboog uit Schijndel vertellen over hoe zij werken met #closereading. #LNTlezen #begrijpendlezen
• Bij #closereading wordt een tekst in drie sessies herhaald gelezen en besproken: 1. Ik weet wat de kern is (globaal), 2. Ik krijg meer informatie (tekstgerichte vragen), 3. Ik begrijp de tekst (samenvattend). #LNTlezen #begrijpendlezen
• De stappen bij #closereading: 1) Bepaal je leesdoel. 2) Lees vanuit dat leesdoel de tekst. 3) Maak aantekeningen die voor je leesdoel van belang zijn. 4) lezen en bespreken in drie sessies. #LNTlezen #begrijpendlezen
• Sessie 1 bij #closereading: lees de tekst (voor) en bespreek deze aan de hand van tekstgerichte vragen op globaal niveau: wie/wat/waar, begin-midden-eind, … #LNTlezen #begrijpendlezen
• Sessie 2 bij #closereading: stel tekstgerichte vragen waarbij je dieper op de tekst in gaat: woordenschat, opvallende woorden, tekststructuur, … #LNTlezen #begrijpendlezen
• Sessie 3 bij #closereading: kijk terug naar de tekst: samenvatten, samenhang, tekstrelaties, vergelijken, is het probleem opgelost, … #LNTlezen #begrijpendlezen
• Tekstgerichte vragen bij #closereading: algemene begripsvragen, vragen naar de belangrijkste details, vragen over woordenschat en tekststructuur, vragen over bedoelingen van de schrijver, afleidingen, vragen naar meningen en argumenten en verbanden met andere teksten. #LNTlezen #begrijpendlezen
• Héél belangrijk bij #closereading is: WUBD = WaarUit Blijkt Dat? Antwoorden op vragen moeten altijd uit de tekst gehaald of afgeleid kunnen worden (en dus niet uit eigen kennis van de wereld). #LNTlezen #begrijpendlezen
• Tip: kopieer een geselecteerde leestekst met veel witruimte eromheen en laat de kinderen ‘lezen met de pen in de hand’. #closereading #LNTlezen #begrijpendlezen
• Tip: deel voorafgaand aan het lezen kaartjes met Wie?, Wat? en Waar? Uit. Na het lezen gaan de Wie-kinderen bij elkaar zitten (en de Wat- en Waar-kinderen ook) en overleggen ze samen over de hoofdpersonen, gebeurtenissen en context. #closereading #LNTlezen #begrijpendlezen

Plenaire lezing: Bas Maliepaard – Kinderboeken in de klas, de leerkracht als smaakmaker

• Wauw! Wat een inspirerende lezing van @basmaliepaard: Kinderboeken in de klas, de leerkracht als smaakmaker. Naast héél veel boekentips (die ik in deze Twitter-samenvatting niet allemaal ga opsommen) deelt hij verschillende mooie inzichten en tips. #LNTlezen #jeugdliteratuur #kinderboeken #leesbevordering
• In zijn lezing verwijst @basmaliepaard naar onderzoek van @lezenslust naar de leesvoorkeuren van leerkrachten en leerlingen (weliswaar uit 2010, maar nog steeds actueel): leerkrachten kiezen vaak voor publieksfavorieten van kinderen óf klassiekers uit hun eigen jeugd. #LNTlezen #jeugdliteratuur #kinderboeken #leesbevordering
• Het is op zich goed om de leessmaak van kinderen serieus te nemen, want dat wakkert enthousiasme aan en zorgt voor een gevoel van eigenaarschap over het leesproces, MAAR … 1/2 #LNTlezen #jeugdliteratuur #kinderboeken #leesbevordering
• … leerkrachten en ouders/opvoeders moeten ook een gids, een voorbeeld en een smaakmaker zijn bij het kiezen van boeken. ‘Bied kinderen iets méér, iets wat ze niet al vanzelf leuk vinden’. (Bas Maliepaard) 2/2 #LNTlezen #jeugdliteratuur #kinderboeken #leesbevordering
• Lees niet voor wat kinderen toch al lezen (losers, mutsen en muizen), maar kies voor rijke teksten van goede auteurs. #LNTlezen #jeugdliteratuur #kinderboeken #leesbevordering
• ‘Besef dat literatuur een vak is, net als aardrijkskunde, geschiedenis, rekenen, … óók op de basisschool’(Bas Maliepaard) #LNTlezen #jeugdliteratuur #kinderboeken #leesbevordering
• ‘De aard van het kind is niet het klein zijn, maar het groot worden.’ (Paul Biegel) ‘Ga daarom niet op de knieën voor kinderen, maar bied ze iets aan waar ze naartoe kunnen groeien.’ (Bas Maliepaard) #LNTlezen #jeugdliteratuur #kinderboeken #leesbevordering
• Doelen van het onderwijs in #jeugdliteratuur: leerlingen … 1) in aanraking brengen met verschillende literaire genres, 2) helpen hun literaire smaak te ontwikkelen, 3) motiveren om te lezen en 4) leesplezier te laten beleven. #LNTlezen #kinderboeken #leesbevordering
• Vaak wordt aangenomen dat het lezen van toegankelijke, eenvoudige, niet-literaire boeken (gechargeerd: de ‘Geronimo Stiltons’) 1) kinderen laten lezen en 2) automatisch de stap vormen naar het betere boek. Aanname 1 is volgens @basmaliepaard zeker waar, aanname 2 zeker niet. Kinderen lezen eerder meer van hetzelfde en niet automatisch iets anders. #LNTlezen #jeugdliteratuur #kinderboeken #leesbevordering
• Wat is dan het ultieme kinderboek volgens @basmaliepaard? #LNTlezen #jeugdliteratuur #kinderboeken #leesbevordering

• Even tussendoor: ik ben jaloers op de kinderen van @basmaliepaard, die elke dag zo prachtig voorgelezen worden. Dat. Wil. Ik Ook. #LNTlezen #jeugdliteratuur #kinderboeken #leesbevordering
• Waar kun je op letten bij het kiezen van een goed boek? Denk aan: suggestie (show, don’t tell, laat de lezer zelf nadenken), subtiel thema (niet te ‘boodschapperig’), uitgediepte personages, nieuwe inzichten (‘Is de wereld nadat je opduikt uit het boek een beetje veranderd?’), originele stijl, beeldrijke taal. #LNTlezen #jeugdliteratuur #kinderboeken #leesbevordering
• Mooi inzicht van @basmaliepaard: ‘Kinderen worden geboren als dichters. Je moet het alleen onderhouden.’ #LNTlezen #jeugdliteratuur #kinderboeken #leesbevordering
• Metaforen zijn niet te moeilijk voor kinderen! Dankzij @basmaliepaard (die een Rotterdamse leerling citeert), weet ik nu dat ik ‘krullen heb als golven van de zee’. Klinkt toch een stuk beter dan ‘chemokrullen’. Dank! #LNTlezen #jeugdliteratuur #kinderboeken #leesbevordering

Workshop 2: Femke Ganzeman – Leesbevordering in de klas – hoe word jij een influencer?

• Tot slot bezocht ik de lezing ‘Leesbevordering in de klas – hoe word jij een influencer?’ van Femke Ganzeman van #leesbevorderingindeklas. #LNTlezen #leesbevordering
• Femke Ganzeman adviseert om juist wél vanuit de leeswensen van kinderen te starten: niet te moeilijke woorden, heldere verhaallijn, herkenbare personages, spanning en humor, illustraties en titel moeten kloppen bij het verhaal. Dit leidt tot een positieve leesattitude #LNTlezen #leesbevorderingindeklas #leesbevordering
• De basis voor (lees)motivatie ligt volgens Ganzeman in twee dingen: 1) het geloof dat je het kunt en 2) het gevoel dat je kunt kiezen. #LNTlezen #leesbevorderingindeklas #leesbevordering
• Ganzeman heeft de waaier ‘Boekentips voor de bovenbouw’ ontwikkeld. In de waaier onderscheidt ze tien typetjes: beschrijvingen van kinderen zoals die ook in elke klas zitten. Bij elk typetje hoort en tiplijst met boeken die voor dat type kind mogelijk leuk en interessant zijn. #LNTlezen #leesbevorderingindeklas #leesbevordering

• Femke Ganzeman verwijst in haar lezing verschillende keren naar het manifest ‘Lang leve de lezer’ van Alex Boogers. #leesbevorderingindeklas #LNTlezen #leesbevordering
• Verkenning vanuit herkenning: vanuit een boek dat dicht bij een kind ligt (toegankelijk, heel herkenbaar onderwerp) steeds een stapje verder om een andere, nieuwe leeswereld te verkennen. (Femke Ganzeman) #leesbevorderingindeklas #LNTlezen #leesbevordering
• Verkenning vanuit verwondering: kies boeken die nieuwsgierig maken! (Femke Ganzeman) #leesbevorderingindeklas #LNTlezen #leesbevordering
• Tip: ‘Denk heel goed na over welke boeken je moet promoten. Dit zijn de boeken die kinderen uit zichzelf minder snel (of niet) uit de kast zullen pakken.’ (Femke Ganzeman) #leesbevorderingindeklas #LNTlezen #leesbevordering
• Tip: ‘Sluit met je boeken aan bij de lesstof van andere vakken of bij de actualiteit’. (Femke Ganzeman) #leesbevorderingindeklas #LNTlezen #leesbevordering
• Mogelijkheden om boeken te presenteren: voorlezen, korte boekpromotie met een voorleesfragment, het boek als lesstof. #leesbevorderingindeklas #LNTlezen #leesbevordering
• Hoe word je lees-influencer? Verdiep je in je leerlingen. Spreek vertrouwen uit. Geef het goede voorbeeld. Laat regelmatig nieuwe boeken zien! (Femke Ganzeman) #leesbevorderingindeklas #LNTlezen #leesbevordering

Tot slot

• Tot zover uw – ietwat vertraagde – razende reporter naar aanleiding van de netwerkdag ‘Taal in het basisonderwijs’ van het Landelijk Netwerk Taal. #LNTlezen #eindetwitterbombardement